سوره مبارک «فلق»

جلسه 9

.

شرّ تاریکی

خدای سبحان در دو آیه نخست سوره مبارک «فلق» به این نکته اشاره فرمود که باید از شرّ تمام آفریده­ها به خدا پناه بُرد:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

در ادامه، در آیات سوم تا پنجم، از میان همه آفریده­های عالَم، به صورت ویژه به سه مصداق اشاره می­کند؛ یعنی «تاریکی»، «جادوگر» و «حسود». این اشاره ویژه، بیانگر این مطلب است که انسان در میان همه آفریده­ها، باید از این سه مورد، به طور ویژه به خدا پناه ببرد.

.

در سومین آیه سوره مبارک «فلق» می­خوانیم:

«وَ مِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ»؛ و از تاریکی، آنگاه که وارد شود.

«غاسق»؛ یعنی تاریکی.

«إذا وَقَبّ»؛ یعنی آنگاه که داخل شود.

.

از این آیه شریف دست­کم چند نکته مهم درمی­یابیم:

الف) همانگونه که روشنایی و نور آفریده خداست، «تاریکی» نیز آفریده خداست.

ب) از آنجا که خدای سبحان، از میان «تاریکی» و «روشنایی»، نسبت به شرّ تاریکی تأکید کرده است، می­توان دریافت که شرّ و آفت و آسیبی که در تاریکی­ها ممکن است به انسان اصابت کند، بسی مهم­تر و بیشتر از شرّ و بلایی است که ممکن است در روشنایی­ها به انسان برخورد کند.

ج) انسان زمانی در معرض شرّ تاریکی قرار می­گیرد که تاریکی داخل شود و فراگیر گردد.

د) برای در امان ماندن از شرّ تاریکی، باید به پررودگار سپیده­دم پناه برد:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ*وَ مِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ...»؛

بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید و از تاریکی، آنگاه که وارد شود... .

.

در خیابان، محل کار، منزل، صحراء، جنگل، دریا و خلاصه در هر جایی که حضور داریم و زندگی می­کنیم، زمان­هایی وجود دارد که تاریکی، پس از روشنایی، همه جا را فرامی­گیرد.

در تاریکی­ها بیش از روشنایی­ها ممکن است گرفتار شُرور و آفات و بلاها شویم. این مطلب آنقدر مهم است که امام زین العابدین (علیه السلام) به درگاه الهی چنین دعا می­کند:

«اللَّهُمَّ نَجِّنِی مِنْ طَارِقٍ یَطْرُقُ فِی لَیْلٍ غَاسِقٍ‏ أَوْ صُبْحٍ بَارِق» [1]

خدایا مرا از راه رونده­ای که در شب تاریک و صبح روشن راه می­رود، نجات بده.

 .

این راه رونده، میتواند هر موجودی باشد، از قبیل انسان، جنّ، حیوانات درنده و گزنده، باد، اجسام و... .

.

.

..

در کانال اندیشه وران به ما بپیوندید.

---

[1]. مهج الدعوات و منهج العبادات، ص298.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 6

.

سؤال: چرا خدا نفس اماره و شیطان را آفرید؟

1. همیشه نیروهاى مقاوم در برابر دشمنان سر سخت جان مى‏گیرند، و سیر تکاملى خود را مى‏پیمایند.

فرماندهان و سربازان ورزیده و نیرومند کسانى هستند که در جنگهاى بزرگ با دشمنان سرسخت درگیر بوده‏اند.

سیاستمداران با تجربه و پر قدرت آنها هستند که در کوره‏هاى سخت بحرانهاى سیاسى با دشمنان نیرومندى دست پنجه نرم کرده‏اند.

قهرمانان بزرگ کشتى آنها هستند که با حریفهاى پر قدرت و سرسخت زورآزمایى کرده‏اند.

 

2. شیطان از روز اول خلقتى پاک داشت، مانند همه موجودات دیگر،انحراف و انحطاط و بدبختى و شیطنت با اراده و خواست خودش به سراغش آمد.

بنابراین خداوند ابلیس را از روز اول شیطان نیافرید، او خودش خواست شیطان باشد ولى در عین حال شیطنت او نه تنها زیانى به بندگان حق‏طلب نمى‏رساند بلکه نردبان ترقى آنها است (دقت کنید).

.

منتها این سؤال باقى مى‏ماند که چرا خدا درخواست او را در باره ادامه حیاتش پذیرفت، و چرا فورا نابودش نکرد؟!

.

پاسخ این سؤال همانست که در بالا گفته شد و به تعبیر دیگر:

عالم دنیا میدان آزمایش و امتحان است (آزمایشى که وسیله پرورش و تکامل انسانها است). و مى‏دانیم آزمایش جز در برابر دشمنان سرسخت و طوفانها و بحرانها امکان‏پذیر نیست.

البته اگر شیطان هم نبود هواى نفس و وسوسه‏هاى نفسانى انسان را در بوته آزمایش قرار مى‏داد، اما با وجود شیطان این تنور آزمایش داغتر شد، چرا که شیطان عاملى است از برون و هواى نفس عاملى است از درون‏.

 .

تفسیر نمونه، ج‏19، ص: 345-347

.

بنابراین، برای آنکه از شرّ هر یک از آفریده­های خدا، ازجمله «شیاطین» و «نفس امّاره»، در امان باشیم، باید حتماً به خدای بزرگ پناه ببریم.

.

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛
بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

به این نکته نیز توجه داریم که «پناه بردن به خدا» هرگز به معنای نادیده گرفتن نکات ایمنی و رها کردن اقدامات پیشگیرانه متناسب با شرایط خطر و آسیب نیست.

.

.

با کانال اندیشه وران همراه باشید.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 5

.

دخالت انسان در نظام طبیعت

دخالت انسان در نظام طبیعت، موجب می­شود مانع بزرگی بر سر راه حرکت طبیعی و فطری آفریده­ها بوجود آید و آنها را از مسیر طبیعی «خیر» به بیراهه «شرّ» بکشاند.

.

دست بردن در زندگی خدادادی جنگل­ها، دشت­ها، دریاها، رودخانه­ها، حیوانات و نیز جسم و جان انسان­ها و... باعث بوجود آمدن شُرور و آفات زیانبار و جبران­ناپذیری برای نظام طبیعت و انسان می­شود.

.

به عنوان مثال، اگر جنگل­ها همانگونه که آفریده شده­اند، به شکل طبیعی و فطری ادامه حیات دهند، منشاء خیرات و برکات فراوانی می­شوند؛ از جمله تولید اکسیژن و هوای پاک، مهار سرعت باد، رسوب گرد و غبار، جلوگیری از فرسایش خاک و... .

.

این آثار «خیر»، تا زمانی پابرجا می­ماند که بر سر راه زندگی طبیعی و خدادادی جنگل­ها، مانعی ایجاد نشود و جنگل­ها را از مسیر طبیعی خود خارج نکند.

.

استفاده نادرست و بی­رویه انسان از درختان جنگل، مانع حرکت طبیعی و خدادادی آن می­شود و آفات و شُروری بسیاری به دنبال می­آورد؛ از جمله آلودگی هوا، گسترش ریزگردها، فرسایش خاک، هجوم شن­های روان، وقوع سیل و... .

.

علاج شُرور

برای در امان ماندن از شُرور یاد شده، دو راه وجود دارد:

الف) پیشگیری.

منظور از پیشگیری آن است که اساساً انسان کاری انجام ندهد که موجب بوجود آمدن شرّ در عالَم شود.

از آنجا که «نفس امارّه» در وجود انسان، او را به انجام بدی­ها و شُرور امر می­کند، پس ضروری است انسان، بیش و پیش از هر مخلوق دیگر، از شرّ «نفس امّاره» خود به خدا پناه ببرد.

.«نفس امّاره»، آفریده خداست،

پس: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

علاوه بر «نفس امّاره»، «شیطان» نیز انسان را به ایجاد بدی­ها و شرور دعوت می­کند؛ خواه از جنس جنّ باشد که دیده نمی­شود یا از جنس انسان که دیده می­شود.

بنابراین دومین کاری که باید برای پیشگیری از بوجود آمدن شرّ در عالَم انجام داد، پناه بردن به خدا از شرّ شیاطین جنّ و اِنس است.

.«شیاطین جنّ و اِنس» آفریده­های خدا هستند،

پس: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

ب) درمان.

دومین راه در امان ماندن از شرور، درمان است.

درمان در جایی است که انسان به هر دلیلی گرفتار شُرور و آفات شده است.

در این حالت انسان نباید از رحمت خدا ناامید شود و باید با پناه بردن به خدا و تلاش خستگی­ناپذیر، خود را از دل آفات و شُرور خارج کند و به ساحل خیرات و برکات برساند،

پس: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

.

.

به کانال اندیشه وران بپیوندید.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 4

.

«شرّ آفریده­ها»

باد، باران، سرما، گرما، کوه، دریا، حیوانات، انسان­ها، جن­ها و... همه و همه، آفریده­های خدای سبحان هستند؛ خدایی که هم خود بی­عیب و نقص است و هم آفریده­هایش را بی­عیب و نقص آفرید.

نظام عالَم، نظام احسن است؛ زیرا خدای تعالی موجودات را بر پایه خیر و برکت آفرید.

.

حال که چنین است،

پس چطور ممکن است از سوی این آفریده­ها، شرّی به انسان اصابت کند و سعادت دنیا یا آخرت او را به خطر بیاندازد؟

.

در پاسخ به این پرسش باید به این نکته توجه داشت که خدای سبحان هر یک از مخلوقات را در چارچوب طبیعی و فطری خود آفرید.

مادامی که این آفریده­ها در مسیر طبیعی خود حرکت کنند، هیچ شرّ و بدی از سوی آنها متوجه کسی نخواهد شد؛ بلکه طبق آنچه بر پایه آن آفریده شده­اند، به خیر و برکت در دنیا ادامه حیات می­دهند.

.

مشکل زمانی بوجود می­آید که مانعی بر سر راه حرکت طبیعی زندگی موجودات عالَم بوجود آید و این مانع، آنها را از مسیر فطری خدادادی خارج کند.

.

اگر آفریده­های الهی، بنا به هر دلیلی، از مسیر اصلی و طبیعی خود خارج شوند؛ به این معناست که از مسیر خیر و برکتی که خدا آنها را بر پایه آن آفریده بود، خارج شدند.

خروج از مسیر خیر، مساوی با ورود به جاده شرّ و آسیب است؛ شرّ و آسیبی که دیر یا زود گریبان­گیر انسان می­شود و سعادت دنیا یا آخرت او را به خطر می­اندازد.

.

بنابراین، پیش از آنکه چنین اتفاقی رخ دهد، باید مانند رسول اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) از شرّ مخلوقات به خدا پناه برد:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

.

.

با ما در کانال اندشه وران همراه باشید.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 3

مم

«خطر بزرگ»

مم

«مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ از شرّ هر آنچه که آفرید.

مم

خدای سبحان در دومین آیه سوره مبارک «فلق»، از «شرّ آفریده­ها» سخن می­گوید؛ همان خطر بزرگی که حتی رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) را نیز تهدید می­کند؛ به گونه­ای که آن حضرت (صل الله علیه و آله و سلم) برای  در امان ماندن از آسیب آن، همواره به خدا پناه می­برد:

مم

«أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

مم

«ما»؛ یعنی آنچه.

«خَلَقَ»؛ یعنی خلق کرد و آفرید.

«مَا خَلَقَ»؛ یعنی هر موجودی که خدای بزرگ در عالَم آفرید.

مم

بنابراین وقتی می­فرماید: «شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ یعنی از سوی مخلوقات الهی، «شرّ» صادر می­شود و انسان در معرض این شرّ خانمان­سوز است.

مم

هشدار

انسان در هر لحظه از زندگی ممکن است گرفتار شرّ مخلوقات شود. خطر این شرّ، آنقدر بزرگ است که برای در امان ماندن از آن، راهی جز پناه بردن به خدا وجود ندارد.

مم

پس همگان باید به تأسی از پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به خدای بزرگ پناه ببرند.

مم

در روایتی وارد شده است که پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) یکی از اصحاب را به خواندن چهار سوره «کافرون، توحید، فلق، ناس» سفارش کردند و فرمودند:

مم

من تا به امروز هر صبح بوسیله این چهار سوره به خدا پناه می­برم و نتیجه این پناهندگی این شد که هیچگاه در فرزند و مال و تندرستی و دارایی، گرفتار نیامدم و همانگونه که می­بینید به این سن رسیدم. پس به این چهار سوره توجه کنید و بوسیله آن زیاد به خدا پناه ببرید.[1]

مم

مم

با کلیک بر روی کانال اندشه وران با ما همراه باشید.

مم

مم

---

[1] منتخب الأنوار المضیئة فی ذکر القائم الحجة علیه السلام، ص: 101.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 2 

پناهگاه حقیقی

تنها پناهگاه و تکیه­گاه در هنگام سختی­ها و خطرها، خداست: «بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ»؛ یعنی به پروردگار سپیده دم.

خدا به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) می­فرماید که بگو من همیشه به پروردگار سپیده­دم، پناه می­برم: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ».

نکته اول

خدا، «رَبّ» است. معنای دقیق واژه «رَبّ»، در دو کلمه خلاصه می­شود: الف) «مالک» ب) «مُدبّر». «مالک»؛ یعنی صاحب و سرپرست، «مُدبّر»؛ یعنی تدبیر کننده امور.

«خدا، ربّ العالمین است»؛ یعنی خدا، مالک و سرپرست عالَم است و امر آن را تدبیر می­کند. هر چیزی که در جهان هستی وجود دارد، از آنِ خداست؛ زیرا تنها خداست که تمام عالَم را آفریده است. بنابراین، تمام آفریده­ها حیات خود را مدیون خدا هستند.

از طرف دیگر، کار خدا، تنها منحصر در آفرینش موجودات عالَم نیست؛ یعنی اینگونه نیست که فقط مسئولیت آفرینش موجودات را بر عهده داشته باشد و کاری به رشد و نمو و تعالی آنها نداشته باشد و آنها را به حال خود رها کرده یا به دیگری سپرده باشد.

حقیقت مسأله این است که خدای سبحان، علاوه بر آفرینش مخلوقات، پرورش آنها را نیز خود انجام داده است. به تعبیر دیگر، خدا هم آفریدگار است و هم پروردگار.

اوست که همه عالَم را آفریده است و تمامی امور و شئونات آن را تدبیر می­کند. جنگل­ها، دریاها، صحراها، کوه­ها، انسان­ها، جنّ­ها و... را خدا آفریده است و همه را همو ربوبیت می­کند.

حال که تا اندازه­ای جایگاه خدا در عالَم معلوم شد، پس سزاوار است که انسان، به عنوان یکی از مخلوقات خدا، در هنگام دشواری­ها و خطرها به خدا پناه ببرد؛ زیرا خدا «رَبّ» انسان است و همواره دست پروردگاری خو را بر سر او می­کشد و او را به رشد و تعالی شایسته می­رساند.

نکته دوم

خدای سبحان در آیه نخست از میان همه مخلوقات خود، به «فَلَق»؛ یعنی «سپیده­دم» اشاره کرد و فرمود: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ».

این تعبیر میتواند بیانگر دو مطلب باشد:

الف) ربوبیت گسترده خدا. گویا خدا می­خواهد به کسی که گرفتار دشواری­ها و خطرها شده است، بگوید نگران نباش، به کسی پناه ببر که «ربّ فَلق» است؛ یعنی ربوبیت او همه جا گسترده شده است. چنین خدایی حتماً از حال تو غافل نیست و اگر به او پناه ببری، قعطاً تو را در پناه خود نگاه می­دارد.

ب) قدرت خدا در تغییر شرایط. خدای سبحان می­خواهد توجه انسان را به پدیده­ای جلب کند که هر روز آن را مشاهده می­کند؛ یعنی «سپیده صبح». همان کسی که سپیده صبح را از دل تاریکی متراکم شب خارج می­کند، قادر است انسانِ گرفتار آمده در زیر خروارها دشواری و خطر را نیز نجات دهد.

انسان تنها باید اراده کند که به یک همچین قدرتی پناهنده شود.

با ما در کانال اندیشه وران همراه باشید.