سوره مبارک «فلق»

جلسه 9

.

شرّ تاریکی

خدای سبحان در دو آیه نخست سوره مبارک «فلق» به این نکته اشاره فرمود که باید از شرّ تمام آفریده­ها به خدا پناه بُرد:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

.

در ادامه، در آیات سوم تا پنجم، از میان همه آفریده­های عالَم، به صورت ویژه به سه مصداق اشاره می­کند؛ یعنی «تاریکی»، «جادوگر» و «حسود». این اشاره ویژه، بیانگر این مطلب است که انسان در میان همه آفریده­ها، باید از این سه مورد، به طور ویژه به خدا پناه ببرد.

.

در سومین آیه سوره مبارک «فلق» می­خوانیم:

«وَ مِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ»؛ و از تاریکی، آنگاه که وارد شود.

«غاسق»؛ یعنی تاریکی.

«إذا وَقَبّ»؛ یعنی آنگاه که داخل شود.

.

از این آیه شریف دست­کم چند نکته مهم درمی­یابیم:

الف) همانگونه که روشنایی و نور آفریده خداست، «تاریکی» نیز آفریده خداست.

ب) از آنجا که خدای سبحان، از میان «تاریکی» و «روشنایی»، نسبت به شرّ تاریکی تأکید کرده است، می­توان دریافت که شرّ و آفت و آسیبی که در تاریکی­ها ممکن است به انسان اصابت کند، بسی مهم­تر و بیشتر از شرّ و بلایی است که ممکن است در روشنایی­ها به انسان برخورد کند.

ج) انسان زمانی در معرض شرّ تاریکی قرار می­گیرد که تاریکی داخل شود و فراگیر گردد.

د) برای در امان ماندن از شرّ تاریکی، باید به پررودگار سپیده­دم پناه برد:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ*وَ مِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ...»؛

بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید و از تاریکی، آنگاه که وارد شود... .

.

در خیابان، محل کار، منزل، صحراء، جنگل، دریا و خلاصه در هر جایی که حضور داریم و زندگی می­کنیم، زمان­هایی وجود دارد که تاریکی، پس از روشنایی، همه جا را فرامی­گیرد.

در تاریکی­ها بیش از روشنایی­ها ممکن است گرفتار شُرور و آفات و بلاها شویم. این مطلب آنقدر مهم است که امام زین العابدین (علیه السلام) به درگاه الهی چنین دعا می­کند:

«اللَّهُمَّ نَجِّنِی مِنْ طَارِقٍ یَطْرُقُ فِی لَیْلٍ غَاسِقٍ‏ أَوْ صُبْحٍ بَارِق» [1]

خدایا مرا از راه رونده­ای که در شب تاریک و صبح روشن راه می­رود، نجات بده.

 .

این راه رونده، میتواند هر موجودی باشد، از قبیل انسان، جنّ، حیوانات درنده و گزنده، باد، اجسام و... .

.

.

..

در کانال اندیشه وران به ما بپیوندید.

---

[1]. مهج الدعوات و منهج العبادات، ص298.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 8

.

طمع­ورزی در دنیا، ریشه هر شرّی است.

خدای سبحان نعمت­های دنیا را آفرید تا انسان به قدر ضرورت از آنها بهره ببرد و نیازهای اولیه خود را برطرف سازد.

انسان عاقل کسی است که از میان نعمت­های فراوان دنیا، تنها به اندازه­ای توشه بردارد که نیازهای ضروری زندگی خود و خانواده­اش را تأمین کند و باقی نعمت­های خدادادی را برای بهره­مندی از سود سرشار آن در آخرت، سرمایه­گزاری کند.

.

این هوشمندی، ریشه در روایت مشهور پیامبر اکرم (صلّ الله علیه و آله و سلم) دارد که فرمود: «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة»؛^[1] دنیا، مزرعه آخرت است.

.

این سخن گوهربار به این معناست که انسان باید از تمام امکانات مادی و نعمت­های دنیایی خود، برای آبادانی آخرتش تلاش کند.

هر چه انسان در دنیا در امور خیر بیشتر تلاش کند، در آخرت محصول پربارتری برداشت خواهد کرد.

.

در نقطه مقابل، کسانی هستند که هیچگاه در بهره­مندی از دنیا و نعمت­های آن، قانع نیستند و هرگز به قدر ضرورت، اکتفا نمی­کنند.

طمع استفاده بیشتر از دنیا و نعمت­های دنیا، سر تا پای زندگی آنها را فرا گرفته است.

.

داشتن روحیه طمع­ورزی در این انسان­ها، باعث می­شود که همه نعمت­ها را در دنیا برای خود مصرف کنند و برای آخرت­شان چیزی پس انداز نکنند.

بدین ترتیب، وقتی قیامت برپا شود، چون چیزی از پیش برای امروز خود مهیا نکردند، دست خالی محشور می­شوند،

بنابراین، عاقبتی جز به آتش سوزان دوزخ در انتظار آنان نیست. اینگونه است که طمع داشتن به دنیا، بزرگ­ترین شرّ را نصیب انسان­ها می­کند.

.

راه رهایی از این شرّ خانه­مان سوز، توبه راستین به درگاه خدا و درمان روحیه طمع­ورزی به مال و شهرت و شهوت و سایر نعمت­های دنیاست.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«الطَّمَعُ فِی الدُّنْیَا أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ وَ صَاحِبُهَا لَایَنْجُو مِنَ النَّارِ إِلَّا أَنْ یَتُوب»؛‏^[2]

طمع­ورزی در دنیا، ریشه هر شرّی است و شخص طمعکار، از آتش جهنّم نجات نمی­یابد، مگر آنکه توبه کند.

.

خدای سبحان خصلت طمع­ورزی، را آفرید تا ما را به آن بیازماید، پس برای آنکه در این امتحان پیروز شویم و از شرّ طمع به دنیا، در امان باشیم، به سفارش خدای مهربان، به او پناه می­بریم:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ...»؛

بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید... .

.

انسان عاقل علاوه بر پناه بردن زبانی به خدا، در عمل نیز روحیه دنیاگرایی را از خود دور نگه می­دارد تا شرّ طمع­ورزی و آزمندی دامن او را نگیرد و در عالَم آخرت به خیرات و برکات الهی نائل آید.

---

[1] مجموعة ورّام، ج‏1 ؛ ص183.

[2] مصباح الشریعة، ص 202.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 7

رابطه گناه با شرّ.

انسان گنهکار قطعاً در معرض «شرّ» است و ارتکاب گناه، انسان را گرفتار شرّ می­کند.

«شرابخواری» از جمله گناهان بزرگی است که باعث می­شود شرّ، دامان انسان را بگیرد؛ زیرا انسان با خوردن «شراب» کلیدی می­سازد که قفل شرّ را باز می­کند.

«دروغگویی» گناه دیگری است که قفل شرّ بوسیله آن به راحتی باز می­شود.

شرّی و بدی که «دروغگویی» به زندگی انسان وارد می­کند، بسی بدتر و ناگوارتر از شرّی است که «شرابخواری» به زندگی وارد می­کند.

.

در روایتی از امام باقر  (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

«إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ‏ لِلشَّرِّ أَقْفَالًا وَ جَعَلَ مَفَاتِیحَ تِلْکَ الْأَقْفَالِ الشَّرَابَ وَ الْکَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرَاب‏»؛[1]

به راستى که خدای عزوجل براى شرّ قفل هایى گذارد و کلید آن قفل ها را شراب قرار داد و دروغ از شراب بدتر است.

انسان عاقل کسی است که به دین خدا پایبند باشد و به هیچ گناهی، به ویژه «شرابخواری» و «دروغگویی»، نزدیک نشود.

کسی که گناه می­کند، به این معناست که به دست خود، کلید قفل «شرّ» را می­سازد و خود را گرفتار شرّ و بلا می­کند.

.

پناه بردن عملی، زبانی، قلبی

بنابر آنچه گذشت میتوان گفت که یکی از معانی «پناه بردن به خدا»، عمل به تکالیفی است که خدا برای بندگان خود مقرّر فرموده است.

انجام «بایدها» و ترک «نبایدها»ی دین، انسان را از آفات و شُرور دنیا و آخرت دور می­کند و به خیرات و برکات دو سرا می­رساند. این کار، پناه بردن عملی به خدا از شرّ آفریده­هاست.

پناه بردن زبانی به خدا از شرّ آفریده­ها، قرائت سوره مبارک «فلق» است:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ...»؛

بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید... .

پناه بردن قلبی به خدا آن که انسان قلباً اعتقاد داشته باشد که برای رهایی از شرّ آفریده­ها، تنها یک پناهگاه امن وجود دارد و آن، پناهگاه امن الهی است.

.

به اندیشه وران بپیوندید.

---

[1]. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 339