سوره مبارک «فلق»

جلسه 8

.

طمع­ورزی در دنیا، ریشه هر شرّی است.

خدای سبحان نعمت­های دنیا را آفرید تا انسان به قدر ضرورت از آنها بهره ببرد و نیازهای اولیه خود را برطرف سازد.

انسان عاقل کسی است که از میان نعمت­های فراوان دنیا، تنها به اندازه­ای توشه بردارد که نیازهای ضروری زندگی خود و خانواده­اش را تأمین کند و باقی نعمت­های خدادادی را برای بهره­مندی از سود سرشار آن در آخرت، سرمایه­گزاری کند.

.

این هوشمندی، ریشه در روایت مشهور پیامبر اکرم (صلّ الله علیه و آله و سلم) دارد که فرمود: «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة»؛^[1] دنیا، مزرعه آخرت است.

.

این سخن گوهربار به این معناست که انسان باید از تمام امکانات مادی و نعمت­های دنیایی خود، برای آبادانی آخرتش تلاش کند.

هر چه انسان در دنیا در امور خیر بیشتر تلاش کند، در آخرت محصول پربارتری برداشت خواهد کرد.

.

در نقطه مقابل، کسانی هستند که هیچگاه در بهره­مندی از دنیا و نعمت­های آن، قانع نیستند و هرگز به قدر ضرورت، اکتفا نمی­کنند.

طمع استفاده بیشتر از دنیا و نعمت­های دنیا، سر تا پای زندگی آنها را فرا گرفته است.

.

داشتن روحیه طمع­ورزی در این انسان­ها، باعث می­شود که همه نعمت­ها را در دنیا برای خود مصرف کنند و برای آخرت­شان چیزی پس انداز نکنند.

بدین ترتیب، وقتی قیامت برپا شود، چون چیزی از پیش برای امروز خود مهیا نکردند، دست خالی محشور می­شوند،

بنابراین، عاقبتی جز به آتش سوزان دوزخ در انتظار آنان نیست. اینگونه است که طمع داشتن به دنیا، بزرگ­ترین شرّ را نصیب انسان­ها می­کند.

.

راه رهایی از این شرّ خانه­مان سوز، توبه راستین به درگاه خدا و درمان روحیه طمع­ورزی به مال و شهرت و شهوت و سایر نعمت­های دنیاست.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

«الطَّمَعُ فِی الدُّنْیَا أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ وَ صَاحِبُهَا لَایَنْجُو مِنَ النَّارِ إِلَّا أَنْ یَتُوب»؛‏^[2]

طمع­ورزی در دنیا، ریشه هر شرّی است و شخص طمعکار، از آتش جهنّم نجات نمی­یابد، مگر آنکه توبه کند.

.

خدای سبحان خصلت طمع­ورزی، را آفرید تا ما را به آن بیازماید، پس برای آنکه در این امتحان پیروز شویم و از شرّ طمع به دنیا، در امان باشیم، به سفارش خدای مهربان، به او پناه می­بریم:

«قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ...»؛

بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید... .

.

انسان عاقل علاوه بر پناه بردن زبانی به خدا، در عمل نیز روحیه دنیاگرایی را از خود دور نگه می­دارد تا شرّ طمع­ورزی و آزمندی دامن او را نگیرد و در عالَم آخرت به خیرات و برکات الهی نائل آید.

---

[1] مجموعة ورّام، ج‏1 ؛ ص183.

[2] مصباح الشریعة، ص 202.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 3

مم

«خطر بزرگ»

مم

«مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ از شرّ هر آنچه که آفرید.

مم

خدای سبحان در دومین آیه سوره مبارک «فلق»، از «شرّ آفریده­ها» سخن می­گوید؛ همان خطر بزرگی که حتی رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) را نیز تهدید می­کند؛ به گونه­ای که آن حضرت (صل الله علیه و آله و سلم) برای  در امان ماندن از آسیب آن، همواره به خدا پناه می­برد:

مم

«أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ*مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح از شرّ هر آنچه که آفرید.

مم

«ما»؛ یعنی آنچه.

«خَلَقَ»؛ یعنی خلق کرد و آفرید.

«مَا خَلَقَ»؛ یعنی هر موجودی که خدای بزرگ در عالَم آفرید.

مم

بنابراین وقتی می­فرماید: «شَرِّ مَا خَلَقَ»؛ یعنی از سوی مخلوقات الهی، «شرّ» صادر می­شود و انسان در معرض این شرّ خانمان­سوز است.

مم

هشدار

انسان در هر لحظه از زندگی ممکن است گرفتار شرّ مخلوقات شود. خطر این شرّ، آنقدر بزرگ است که برای در امان ماندن از آن، راهی جز پناه بردن به خدا وجود ندارد.

مم

پس همگان باید به تأسی از پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به خدای بزرگ پناه ببرند.

مم

در روایتی وارد شده است که پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) یکی از اصحاب را به خواندن چهار سوره «کافرون، توحید، فلق، ناس» سفارش کردند و فرمودند:

مم

من تا به امروز هر صبح بوسیله این چهار سوره به خدا پناه می­برم و نتیجه این پناهندگی این شد که هیچگاه در فرزند و مال و تندرستی و دارایی، گرفتار نیامدم و همانگونه که می­بینید به این سن رسیدم. پس به این چهار سوره توجه کنید و بوسیله آن زیاد به خدا پناه ببرید.[1]

مم

مم

با کلیک بر روی کانال اندشه وران با ما همراه باشید.

مم

مم

---

[1] منتخب الأنوار المضیئة فی ذکر القائم الحجة علیه السلام، ص: 101.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 2 

پناهگاه حقیقی

تنها پناهگاه و تکیه­گاه در هنگام سختی­ها و خطرها، خداست: «بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ»؛ یعنی به پروردگار سپیده دم.

خدا به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) می­فرماید که بگو من همیشه به پروردگار سپیده­دم، پناه می­برم: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ».

نکته اول

خدا، «رَبّ» است. معنای دقیق واژه «رَبّ»، در دو کلمه خلاصه می­شود: الف) «مالک» ب) «مُدبّر». «مالک»؛ یعنی صاحب و سرپرست، «مُدبّر»؛ یعنی تدبیر کننده امور.

«خدا، ربّ العالمین است»؛ یعنی خدا، مالک و سرپرست عالَم است و امر آن را تدبیر می­کند. هر چیزی که در جهان هستی وجود دارد، از آنِ خداست؛ زیرا تنها خداست که تمام عالَم را آفریده است. بنابراین، تمام آفریده­ها حیات خود را مدیون خدا هستند.

از طرف دیگر، کار خدا، تنها منحصر در آفرینش موجودات عالَم نیست؛ یعنی اینگونه نیست که فقط مسئولیت آفرینش موجودات را بر عهده داشته باشد و کاری به رشد و نمو و تعالی آنها نداشته باشد و آنها را به حال خود رها کرده یا به دیگری سپرده باشد.

حقیقت مسأله این است که خدای سبحان، علاوه بر آفرینش مخلوقات، پرورش آنها را نیز خود انجام داده است. به تعبیر دیگر، خدا هم آفریدگار است و هم پروردگار.

اوست که همه عالَم را آفریده است و تمامی امور و شئونات آن را تدبیر می­کند. جنگل­ها، دریاها، صحراها، کوه­ها، انسان­ها، جنّ­ها و... را خدا آفریده است و همه را همو ربوبیت می­کند.

حال که تا اندازه­ای جایگاه خدا در عالَم معلوم شد، پس سزاوار است که انسان، به عنوان یکی از مخلوقات خدا، در هنگام دشواری­ها و خطرها به خدا پناه ببرد؛ زیرا خدا «رَبّ» انسان است و همواره دست پروردگاری خو را بر سر او می­کشد و او را به رشد و تعالی شایسته می­رساند.

نکته دوم

خدای سبحان در آیه نخست از میان همه مخلوقات خود، به «فَلَق»؛ یعنی «سپیده­دم» اشاره کرد و فرمود: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ».

این تعبیر میتواند بیانگر دو مطلب باشد:

الف) ربوبیت گسترده خدا. گویا خدا می­خواهد به کسی که گرفتار دشواری­ها و خطرها شده است، بگوید نگران نباش، به کسی پناه ببر که «ربّ فَلق» است؛ یعنی ربوبیت او همه جا گسترده شده است. چنین خدایی حتماً از حال تو غافل نیست و اگر به او پناه ببری، قعطاً تو را در پناه خود نگاه می­دارد.

ب) قدرت خدا در تغییر شرایط. خدای سبحان می­خواهد توجه انسان را به پدیده­ای جلب کند که هر روز آن را مشاهده می­کند؛ یعنی «سپیده صبح». همان کسی که سپیده صبح را از دل تاریکی متراکم شب خارج می­کند، قادر است انسانِ گرفتار آمده در زیر خروارها دشواری و خطر را نیز نجات دهد.

انسان تنها باید اراده کند که به یک همچین قدرتی پناهنده شود.

با ما در کانال اندیشه وران همراه باشید.

سوره مبارک «فلق»

جلسه 1

خدای سبحان در این سوره پس از ذکر «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) چننی خطاب می فرماید:

قُلْ أَعُوذُ بِرَبّ‏ِ الْفَلَقِ(1)؛ بگو پناه مى‏برم به پروردگار سپیده صبح.

نکته­ها:

1. سخن از پناه بردن به خداست: «أَعُوذُ»؛ پناه مى‏برم.

«پناه بردن» در جایی معنا پیدا می کند که خطر بزرگی انسان را تهدید کند و انسان به دنبال راه نجات باشد.

پس این سوره، از یک سو از یک خطر بزرگ خبر می دهد و از سوی دیگر، راه رهایی از آن را بازگو می کند.

2. پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) همواره به خدا پناه می برد.

«أَعُوذُ»، فعل مضارع است و بر استمرار دلالت دارد.

وقتی پیامبر اعظم (صل الله علیه و آله و سلم) می­فرماید: «أَعُوذُ»؛ یعنی او با آنکه دارای مقام عصمت است، بدون آنکه لحظه ای غافل باشد، مستمراً به خدا پناه می برد.

بنابراین، «پناه بردن به خدا»، سیره عملی پیامبر خدا (صل الله علیه و آله و سلم) است.

3. به دستور خدا، پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) باید راه نجات از خطر را برای همگان بیان کند و آن حضرت (صل الله علیه و آله و سلم)  این کار را می کند. «قُلْ»؛ یعنی «بگو»

سؤال

چرا باید «پناه بردن» پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) به خدا، برای عموم مردم بازگو شود؟

جواب

الف) همگان پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) را بشناسند و بدانند که او همواره به خدا تکیه دارد و لحظه ای از او غافل نیست، در نتیجه خدا هم پیوسته با اوست و هرگز او را رها نکرده است. پس در همه امور می توان با خیال آسوده از او پیروی نمود و به سعادت حقیقی دست یافت.

ب) همگان از سیره عملی پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم)  الگو بگیرند؛ یعنی بیاموزند که در هنگام خطرهای بزرگ، باید مانند آن حضرت (صل الله علیه و آله و سلم) به خدا پناه ببرند.

ج) خطری که سوره «فلق» از آن یاد می کند، آنقدرویرانگر است که حتی شخصی چون رسول خدا (صل الله علیه و آله و سلم) که معصوم است، باید از شرّ آن به خدا پناه ببرد. پس سایر انسان ها به طریق اولی باید از آن خطر عظیم به خدا پناه ببرند.

با ما در کانال اندیشه وران همراه باشید.

وبلاگ اندیشه وران

به نام خداوند بخشنده مهربان‏
بگو: پناه میبرم به پروردگار مردم، (1) به مالک و حاکم مردم، (2) به (خدا و) معبود مردم، (3) از شرّ وسوسه گر پنهان شونده، (4) که در درون سینه انسانها وسوسه میکند، (5) خواه از جنّ باشد یا از انسان! (6)

وبلاگ اندیشه وران، وبلاگ تخصصی قرآن کریم است که به منظور آشنایی تخصصی با «سوره»های قرآن کریم راه اندازی شده است.