جلسه 2
پناهگاه حقیقی
تنها پناهگاه و تکیهگاه در هنگام سختیها و خطرها، خداست: «بِرَبِّ الْفَلَقِ»؛ یعنی به پروردگار سپیده دم.
خدا به پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) میفرماید که بگو من همیشه به پروردگار سپیدهدم، پناه میبرم: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ».
نکته اول
خدا، «رَبّ» است. معنای دقیق واژه «رَبّ»، در دو کلمه خلاصه میشود: الف) «مالک» ب) «مُدبّر». «مالک»؛ یعنی صاحب و سرپرست، «مُدبّر»؛ یعنی تدبیر کننده امور.
«خدا، ربّ العالمین است»؛ یعنی خدا، مالک و سرپرست عالَم است و امر آن را تدبیر میکند. هر چیزی که در جهان هستی وجود دارد، از آنِ خداست؛ زیرا تنها خداست که تمام عالَم را آفریده است. بنابراین، تمام آفریدهها حیات خود را مدیون خدا هستند.
از طرف دیگر، کار خدا، تنها منحصر در آفرینش موجودات عالَم نیست؛ یعنی اینگونه نیست که فقط مسئولیت آفرینش موجودات را بر عهده داشته باشد و کاری به رشد و نمو و تعالی آنها نداشته باشد و آنها را به حال خود رها کرده یا به دیگری سپرده باشد.
حقیقت مسأله این است که خدای سبحان، علاوه بر آفرینش مخلوقات، پرورش آنها را نیز خود انجام داده است. به تعبیر دیگر، خدا هم آفریدگار است و هم پروردگار.
اوست که همه عالَم را آفریده است و تمامی امور و شئونات آن را تدبیر میکند. جنگلها، دریاها، صحراها، کوهها، انسانها، جنّها و... را خدا آفریده است و همه را همو ربوبیت میکند.
حال که تا اندازهای جایگاه خدا در عالَم معلوم شد، پس سزاوار است که انسان، به عنوان یکی از مخلوقات خدا، در هنگام دشواریها و خطرها به خدا پناه ببرد؛ زیرا خدا «رَبّ» انسان است و همواره دست پروردگاری خو را بر سر او میکشد و او را به رشد و تعالی شایسته میرساند.
نکته دوم
خدای سبحان در آیه نخست از میان همه مخلوقات خود، به «فَلَق»؛ یعنی «سپیدهدم» اشاره کرد و فرمود: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ».
این تعبیر میتواند بیانگر دو مطلب باشد:
الف) ربوبیت گسترده خدا. گویا خدا میخواهد به کسی که گرفتار دشواریها و خطرها شده است، بگوید نگران نباش، به کسی پناه ببر که «ربّ فَلق» است؛ یعنی ربوبیت او همه جا گسترده شده است. چنین خدایی حتماً از حال تو غافل نیست و اگر به او پناه ببری، قعطاً تو را در پناه خود نگاه میدارد.
ب) قدرت خدا در تغییر شرایط. خدای سبحان میخواهد توجه انسان را به پدیدهای جلب کند که هر روز آن را مشاهده میکند؛ یعنی «سپیده صبح». همان کسی که سپیده صبح را از دل تاریکی متراکم شب خارج میکند، قادر است انسانِ گرفتار آمده در زیر خروارها دشواری و خطر را نیز نجات دهد.
انسان تنها باید اراده کند که به یک همچین قدرتی پناهنده شود.
با ما در کانال اندیشه وران همراه باشید.
